Tiền vệ phòng ngự (viết tắt là DM; tiếng Anh: Defensive Midfield) là tiền vệ trung tâm đứng trên hàng hậu vệ với vai trò hỗ trợ hậu vệ để phòng ngự, ngăn cản đối phương ghi bàn thắng.
Các tiền vệ phòng ngự cũng có thể chuyển sang vị trí hậu vệ cánh hoặc trung vệ nếu những cầu thủ đó tiến lên tham gia tấn công.
Đây là vai trò mới được hình thành trong bóng đá hiện đại, nó được xem là một sự tiến hóa của vị trí hậu vệ quét trước đây. Vị trí này thường không hiện diện nổi bật trên sân nhưng rất quan trọng trong các trận đấu hiện đại. Đây là một vị trí mang tính chuyện nghiệp cao, và đòi hỏi ở cầu thủ đảm nhiệm những khả năng cũng như tố chất riêng biệt.
Các tiền vệ phòng ngự phải có khả năng dự đoán về lối chơi của đối thủ, kèm người, tắc bóng, đánh chặn, chuyền bóng và thể lực cũng như sức mạnh tuyệt vời.
Trong bóng đá Nam Mỹ, vai trò này được gọi là volante de marca ("tay lái" trong tiếng Tây Ban Nha), trong khi ở Mexico, nó được gọi là volante de contención. Ở Bồ Đào Nha, nó được gọi là trinco.
Nhiệm vụ chính của một tiền vệ phòng ngự bao gồm:
Các tiền vệ phòng ngự đôi khi được điều động ra hai biên để ngăn chặn những pha di chuyển từ biên vào trung lộ của cầu thủ tấn công biên bên phía đối phương.
Đây là mẫu tiền vệ thi đấu lùi sâu ở gần hàng phòng ngự của đội họ, trong khi các tiền vệ khác có thể tiến lên để tấn công. Tiền vệ thủ cũng có thể chịu trách nhiệm khi đội của họ có bóng.
Cầu thủ này sẽ thực hiện hầu hết các đường chuyền ngắn và đơn giản cho nhiều thành viên tấn công hơn trong đội của họ nhưng có thể thử một số đường chuyền khó hơn tùy thuộc vào chiến lược của đội. Marcelo Bielsa được coi là người tiên phong cho việc sử dụng tiền vệ thủ. Vị trí này có thể được nhìn thấy trong sơ đồ hình kim cương 4–2–3–1 và 4–4–2.
Ban đầu, một tiền vệ phòng ngự, hay "kẻ hủy diệt" và một tiền vệ kiến thiết, hay "người kiến tạo", thường được xếp đá cặp với nhau như hai tiền vệ trung tâm trấn giữ của một đội.
"Kẻ hủy diệt" thường chịu trách nhiệm thực hiện những pha tắc bóng, giành lại quyền sở hữu và phân phối bóng cho người tạo ra, trong khi "Người kiến tạo" có trách nhiệm giữ quyền sở hữu và giữ cho bóng di chuyển, thường là những đường chuyền dài sang hai bên cánh, theo cách cũ hơn.
Những ví dụ ban đầu về kẻ hủy diệt là Nobby Stiles, Herbert Wimmer, Marco Tardelli, trong khi những ví dụ sau này bao gồm Claude Makélélé và Javier Mascherano, mặc dù một số cầu thủ này cũng sở hữu những phẩm chất của các loại tiền vệ khác, và do đó không bị giới hạn ở một vai trò duy nhất. Những ví dụ ban đầu về "Người kiến tạo" là Gérson, Glenn Hoddle và Sunday Oliseh, trong khi những ví dụ gần đây hơn là Xabi Alonso và Michael Carrick.
Loại tiền vệ cầm bóng mới nhất và thứ ba được phát triển như một tiền vệ box-to-box, không hoàn toàn thiên về đánh chặn cũng không thiên hẳn về sáng tạo. Những cầu thủ loại này có khả năng giành lại quyền sở hữu và sau đó di chuyển từ các vị trí sâu hơn rồi đưa bóng cho đồng đội và thực hiện pha xâm nhập vào vòng cấm để dứt điểm.
Những ví dụ gần đây về loại cầu thủ này là Clarence Seedorf và Bastian Schweinsteiger, trong khi Sami Khedira và Fernandinho là những kẻ hủy diệt với xu hướng giữ bóng, Luka Modrić là một mẫu box-to-box với một số phẩm chất của số 10. Yaya Touré từ chỗ là một tiền vệ box-to-box dần chuyển thành một chuyên gia làm bóng dâng cao.
Tiền vệ kiến thiết từ tuyến dưới
Một vài tiền vệ trung tâm có khả năng phát động tấn công từ vị trí lùi thấp, gần hàng hậu vệ của đội mình. Các cầu thủ như cũng được gọi là tiền vệ kiến thiết từ tuyến dưới (viết tắt là DLM; tiếng Anh: Deep-lying Midfield), nhờ khả năng chuyền bóng cho đồng đội và quan sát trận đấu từ một vị trí gần hàng phòng ngự. Do họ không phải là chuyên gia trong phòng ngự, nên phải được hỗ trợ bởi một tiền vệ thủ mạnh mẽ.
Cầu thủ kiến thiết từ tuyến dưới bắt buộc phải có khả năng chuyền bóng chính xác ở mọi cự ly, cùng với khả năng quan sát nhạy bén. Đôi khi họ cũng dâng cao để tham gia tấn công hoặc tìm cơ hội dứt điểm từ xa.
Sự sáng tạo cũng là một yếu tố quan trọng cho vị trí này. Vì hầu hết các đường bóng tấn công của một đội bóng đều qua chân cầu thủ kiến thiết nên một cầu thủ có khả năng chuyền bóng tạo bất ngờ cho đối phương thường có ảnh hưởng lớn đến trận đấu.
Vì thường thi đấu ở vị trí khá thấp nên những cầu thủ này thường ít phải chịu sức ép từ các vị trí phòng ngự của đối phương và có thời gian quan sát để tung ra những đường chuyền chính xác.
Vai trò và vị trí của tiền vệ phòng ngự
Tiền vệ phòng ngự là những tiền vệ tập trung bảo vệ khung thành của đội mình. Những người chơi này có thể bảo vệ một khu vực trước hàng phòng thủ của đội họ hoặc theo kèm những cầu thủ tấn công cụ thể của đối phương.Các tiền vệ phòng ngự cũng có thể chuyển sang vị trí hậu vệ cánh hoặc trung vệ nếu những cầu thủ đó tiến lên tham gia tấn công.
Đây là vai trò mới được hình thành trong bóng đá hiện đại, nó được xem là một sự tiến hóa của vị trí hậu vệ quét trước đây. Vị trí này thường không hiện diện nổi bật trên sân nhưng rất quan trọng trong các trận đấu hiện đại. Đây là một vị trí mang tính chuyện nghiệp cao, và đòi hỏi ở cầu thủ đảm nhiệm những khả năng cũng như tố chất riêng biệt.
Vị trí thi đấu phổ biến của các tiền vệ phòng ngự (khoanh vàng)
Các tiền vệ phòng ngự phải có khả năng dự đoán về lối chơi của đối thủ, kèm người, tắc bóng, đánh chặn, chuyền bóng và thể lực cũng như sức mạnh tuyệt vời.
Trong bóng đá Nam Mỹ, vai trò này được gọi là volante de marca ("tay lái" trong tiếng Tây Ban Nha), trong khi ở Mexico, nó được gọi là volante de contención. Ở Bồ Đào Nha, nó được gọi là trinco.
Nhiệm vụ chính của một tiền vệ phòng ngự bao gồm:
- Ngăn chặn đợt tấn công của đối phương bằng cách trực tiếp cản phá, hoặc hỗ trợ đồng đội cản phá.
- Bọc lót cho các hậu vệ biên, các tiền vệ khác và cả các trung vệ khi họ dâng lên tham gia tấn công nhưng chưa kịp lui về.
- Tiếp nhận bóng từ các hậu vệ và tiếp tục chuyền lên phía trên. Những đường chuyền giữa các hậu vệ thường chứa đựng yếu tố nguy hiểm không nhỏ. Vì vậy sự có mặt của các tiền vệ phòng ngự ngay phía trước các hậu vệ là một phương án phát động tấn công an toàn hơn trong bóng đá hiện đại.
- Phân phối bóng từ trung lộ ra hai biên hoặc chuyền vượt tuyến lên cho các cầu thủ tấn công.
- Gây sức ép buộc đối phương phải chuyền bóng ra biên thay vì tấn công trực diện, giảm thiểu sức ép cho hàng phòng ngự.
Các tiền vệ phòng ngự đôi khi được điều động ra hai biên để ngăn chặn những pha di chuyển từ biên vào trung lộ của cầu thủ tấn công biên bên phía đối phương.
Một vài biến thể của tiền vệ phòng ngự
Tiền vệ thủ (Holding Midfielder)Đây là mẫu tiền vệ thi đấu lùi sâu ở gần hàng phòng ngự của đội họ, trong khi các tiền vệ khác có thể tiến lên để tấn công. Tiền vệ thủ cũng có thể chịu trách nhiệm khi đội của họ có bóng.
Cầu thủ này sẽ thực hiện hầu hết các đường chuyền ngắn và đơn giản cho nhiều thành viên tấn công hơn trong đội của họ nhưng có thể thử một số đường chuyền khó hơn tùy thuộc vào chiến lược của đội. Marcelo Bielsa được coi là người tiên phong cho việc sử dụng tiền vệ thủ. Vị trí này có thể được nhìn thấy trong sơ đồ hình kim cương 4–2–3–1 và 4–4–2.
Ban đầu, một tiền vệ phòng ngự, hay "kẻ hủy diệt" và một tiền vệ kiến thiết, hay "người kiến tạo", thường được xếp đá cặp với nhau như hai tiền vệ trung tâm trấn giữ của một đội.
"Kẻ hủy diệt" thường chịu trách nhiệm thực hiện những pha tắc bóng, giành lại quyền sở hữu và phân phối bóng cho người tạo ra, trong khi "Người kiến tạo" có trách nhiệm giữ quyền sở hữu và giữ cho bóng di chuyển, thường là những đường chuyền dài sang hai bên cánh, theo cách cũ hơn.
Những ví dụ ban đầu về kẻ hủy diệt là Nobby Stiles, Herbert Wimmer, Marco Tardelli, trong khi những ví dụ sau này bao gồm Claude Makélélé và Javier Mascherano, mặc dù một số cầu thủ này cũng sở hữu những phẩm chất của các loại tiền vệ khác, và do đó không bị giới hạn ở một vai trò duy nhất. Những ví dụ ban đầu về "Người kiến tạo" là Gérson, Glenn Hoddle và Sunday Oliseh, trong khi những ví dụ gần đây hơn là Xabi Alonso và Michael Carrick.
Loại tiền vệ cầm bóng mới nhất và thứ ba được phát triển như một tiền vệ box-to-box, không hoàn toàn thiên về đánh chặn cũng không thiên hẳn về sáng tạo. Những cầu thủ loại này có khả năng giành lại quyền sở hữu và sau đó di chuyển từ các vị trí sâu hơn rồi đưa bóng cho đồng đội và thực hiện pha xâm nhập vào vòng cấm để dứt điểm.
Những ví dụ gần đây về loại cầu thủ này là Clarence Seedorf và Bastian Schweinsteiger, trong khi Sami Khedira và Fernandinho là những kẻ hủy diệt với xu hướng giữ bóng, Luka Modrić là một mẫu box-to-box với một số phẩm chất của số 10. Yaya Touré từ chỗ là một tiền vệ box-to-box dần chuyển thành một chuyên gia làm bóng dâng cao.
Tiền vệ kiến thiết từ tuyến dưới
Một vài tiền vệ trung tâm có khả năng phát động tấn công từ vị trí lùi thấp, gần hàng hậu vệ của đội mình. Các cầu thủ như cũng được gọi là tiền vệ kiến thiết từ tuyến dưới (viết tắt là DLM; tiếng Anh: Deep-lying Midfield), nhờ khả năng chuyền bóng cho đồng đội và quan sát trận đấu từ một vị trí gần hàng phòng ngự. Do họ không phải là chuyên gia trong phòng ngự, nên phải được hỗ trợ bởi một tiền vệ thủ mạnh mẽ.
Cầu thủ kiến thiết từ tuyến dưới bắt buộc phải có khả năng chuyền bóng chính xác ở mọi cự ly, cùng với khả năng quan sát nhạy bén. Đôi khi họ cũng dâng cao để tham gia tấn công hoặc tìm cơ hội dứt điểm từ xa.
Sự sáng tạo cũng là một yếu tố quan trọng cho vị trí này. Vì hầu hết các đường bóng tấn công của một đội bóng đều qua chân cầu thủ kiến thiết nên một cầu thủ có khả năng chuyền bóng tạo bất ngờ cho đối phương thường có ảnh hưởng lớn đến trận đấu.
Vì thường thi đấu ở vị trí khá thấp nên những cầu thủ này thường ít phải chịu sức ép từ các vị trí phòng ngự của đối phương và có thời gian quan sát để tung ra những đường chuyền chính xác.
